Ο Σύλλογος Σαρακατσαναίων Νομού Θεσσαλονίκης ιδρύθηκε το 1965 από μία ομάδα μερακλήδων Σαρακατσάνων που εκείνη την εποχή αντιλήφθηκαν πόσο αναγκαία και χρήσιμη ήταν η μεταλαμπάδευση, η διάδοση της παράδοσης μας στις επόμενες γενεές. Παρά τις δυσκολίες που προέκυψαν στο ξεκίνημα εκείνης της ιδιαίτερης προσπάθειας, οι Σαρακατσάνοι της Θεσσαλονίκης κατάφεραν και ίδρυσαν τον ΣΥΛΛΟΓΟ ΤΩΝ ΑΠΑΝΤΑΧΟΥ ΣΑΡΑΚΑΤΣΑΝΩΝ « Η ΕΝΩΣΙΣ » δημιουργώντας με αυτό τον τρόπο τις προοπτικές για την ίδρυση και άλλων Συλλόγων σε περιοχές όπου υπήρχαν Σαρακατσάνοι. Αξίζει να σημειωθεί ότι η ίδρυση του Συλλόγου συμπίπτει χρονολογικά με το τελικό στάδιο της αστικοποίησης των Σαρακατσάνων του Νομού Θεσσαλονίκης. Ο κίνδυνος για αφομοίωση με τα υπόλοιπα πολιτισμικά στοιχεία της, δημιούργησε το αίσθημα της αναγκαιότητας να φυλαχθεί αλώβητη και ακέραιη η Σαρακατσάνικη παράδοση και αυτός στόχος πραγματοποιήθηκε. Σήμερα ο Σύλλογος μας είναι από τους δραστήριους Πολιτιστικούς Συλλόγους στον Νομό Θεσσαλονίκης.
Το πρώτο Διοικητικό Συμβούλιο του Συλλόγου:
Φαρμάκης Αριστοτέλης, Πρόεδρος
Γιαννακούλας Γεώργιος, Αντιπρόεδρος
Γιαννακούλας Αριστοτέλης, Γεν. Γραμματέας
Λέφας Αθανάσιος, Ειδ. Γραμματέας
Σούρλας Γεώργιος, Ταμίας
Φαρμάκης Ευριπίδης, Μέλος
Σουλτογιάννης Νικόλαος, Μέλος.
Στις πρώτες δραστηριότητες περιλαμβάνονται οι εγγραφές νέων μελών καθώς και η συγκρότηση χορευτικού συγκροτήματος. Αποφασίζετε ομόφωνα και η ενοικίαση γραφείων επί της οδού Λέοντος Σοφού 11, αριθμός γραφείου 12. Η ανταπόκριση των Σαρακατσάνων στο κάλεσμα του Συλλόγου για τις εγγραφές νέων μελών ενθαρρύνουν το πρώτο Διοικητικό Συμβούλιο που βλέπει το όραμα του για έναν ζωντανό Σύλλογο να παίρνει σάρκα και οστά! Στις 11 Φεβρουάριο 1966 πραγματοποιείται η πρώτη χοροεσπερίδα που σημειώνει μεγάλη επιτυχία. Στην συνέχεια ο νεοϊδρυθέντας Σύλλογος μας πραγματοποιεί εκδρομή με απώτερο σκοπό την σύσφιξη των σχέσεων μεταξύ των μελών του. Αξιοσημείωτες είναι οι πετυχημένες ενέργειες που έγιναν για τη δημιουργία βιβλιοθήκης στο χώρο του Συλλόγου μετά από χορήγηση βιβλίων από υπουργεία και άλλους πολιτιστικούς φορείς του κράτους (ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ).
Τον Μάιο του 1973 αποφασίζετε από το Διοικητικό Συμβούλιο του Συλλόγου μας η σύγκληση πανελλαδικών σεμιναρίων Σαρακατσάνων σε συνεργασία με όλους τους συλλόγους που υπήρχαν τότε. Η ειδική αναφορά στη χρονολογία αυτή οφείλεται στο γεγονός ότι αποτελεί τον « πρόδρομο » για την ίδρυση της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Συλλόγων Σαρακατσάνων καθώς τότε είχαν γίνει και οι πρώτες διερευνητικές ενέργειες για τη σύνταξη του καταστατικού της Π.Ο.Σ.Σ., σύμφωνα πάντα με τα πρακτικά του Συλλόγου μας. Το 1980 αποφασίζετε ομόφωνα η συστέγαση στα γραφεία του Συλλόγου της εφημερίδας « ΣΑΡΑΚΑΤΣΑΝΙΚΗ ΗΧΩ» καθώς και η προσχώρηση του Συλλόγου στη ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΑ ΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ ΣΥΛΛΟΓΩΝ ΣΑΡΑΚΑΤΣΑΝΩΝ. Το 1981 ο Σύλλογος μας συμμετέχει σε λαογραφική εκδήλωση με τους συλλόγους της Κεντρικής Μακεδονίας (αναπαράσταση Σαρακατσάνικης Χαράς). Το 1982 συμμετέχουμε μέσω αντιπροσωπείας στη πρώτη συνδιάσκεψη της Π.Ο.Σ.Σ. στην Αθήνα και συμμετέχουμε στο πρώτο Πανελλήνιο Αντάμωμα Σαρακατσάνων στο Περτούλι Τρικάλων. Θα πρέπει να τονιστεί στο σημείο αυτό ότι ο Σύλλογος μας συμμετέχει ενεργά σε όλα τα Πανελλήνια Ανταμώματα που έχουν πραγματοποιηθεί με τα χορευτικά του συγκροτήματα..
Ιδιαίτερη βαρύτητα δίνεται στην εκμάθηση των σαρακατσάνικων χορών μέσω των χορευτικών συγκροτημάτων. Ο Σύλλογος μας προβαίνει στην αγορά και συλλογή σαρακατσάνικου λαογραφικού υλικού (φορεσιές, κάπες, κλίτσες, κουδούνια) όπως επίσης και στη πραγματοποίηση ομιλιών λαογραφικού και επιστημονικού περιεχομένου ενώ μεγάλη απήχηση συναντά και η νεοϊδρυθείσα τράπεζα αίματος. Η παρουσία στα πολιτισμικά δρώμενα της Θεσσαλονίκης είναι εντυπωσιακή λαμβάνοντας μέρος σε εκδηλώσεις του Δήμου Θεσσαλονίκης και της Νομαρχίας.
Το 1989 « Η ΕΝΩΣΗ » διοργανώνει αναπαράσταση του σαρακατσάνικου γάμου-της χαράς σε συνεργασία με τους συλλόγους Σαρακατσάνων Ελευθερίου-Κορδελιού και Φοιτητών Θεσσαλονίκης. Ένα πολιτιστικό γεγονός που το συζητούσε η κοινωνία της Θεσσαλονίκης πολύ καιρό. Το 1994 ο Σύλλογος μας κάνει ένα μεγάλο βήμα προβαίνει σε αγορά ιδιόκτητου κτιρίου, γεγονός που δίνει άλλη πνοή στο προγραμματισμό και τα σχέδια του! Στην αγορά του κτιρίου βοήθησαν όλοι οι Σαρακατσάνοι του Νομού. Από το 1994 εκδίδεται και αποστέλλεται σε όλους τους Σαρακατσάνους του Νομού μας το περιοδικό « ΣΑΡΑΚΑΤΣΑΝΙΚΗ ΕΠΙΣΤΟΛΗ » δημιουργώντας έτσι έναν δίαυλο επικοινωνίας! Στόχος του Διοικητικό Συμβουλίου είναι η επανέκδοση του περιοδικού.
Από το 1994 και έπειτα ο Σύλλογος μας κάνει ένα « άνοιγμα » στη κοινωνία της συμπρωτεύουσας με απώτερο σκοπό να γνωρίσουν οι Θεσσαλονικείς την καταγωγή των Σαρακατσάνων και τη πλούσια σαρακατσάνικη παράδοση. Προς αυτή την κατεύθυνση συνέβαλλαν οι τηλεοπτικές εμφανίσεις των χορευτικών του συλλόγου μας σε τοπικούς τηλεοπτικούς σταθμούς όπως επίσης και η διοργάνωση επιστημονικών εκδηλώσεων για σημαντικά κοινωνικά προβλήματα ( εκδήλωση για το AIDS και τα ναρκωτικά ). Και όντως το καταφέραμε, η κοινωνία της Θεσσαλονίκης γνώρισε καλύτερα την πλούσια σαρακατσάνικη παράδοση.
Τον Οκτώβριο του 2005 πραγματοποίησε την μεγαλύτερη του εκδήλωση με αφορμή την συμπλήρωση 40 χρόνων λειτουργίας, η Συναυλία Σαρακατσάνικου Τραγουιού & Χορού. Η εκδήλωση πραγματοποιήθηκε στην αίθουσα Τελετών του Αριστοτέλειου Πανεπιστήμιου Θεσσαλονίκης και σημείωσε μεγάλη επιτυχία. Στην εκδήλωση παρέστησαν παραπάνω από 1.200 άτομα. Το πιο σημαντικό είναι ότι η εκδήλωση πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο για τον εορτασμό των Μ’ ΔΗΜΗΤΡΙΩΝ, της μεγαλύτερης πολιτιστικής γιορτής της πόλης μας. Στην εκδήλωση χορηγοί επικοινωνίας ήταν τα πιο διάσημα Μέσα Ενημέρωσης της πόλης μας όπως: ΕΡΤ3, TV100, FM100, Studio 3 ( FM 103,50 ), γεγονός που αποδεικνύει την αναγνωρισιμότητα του Συλλόγου μας στην κοινωνία της Θεσσαλονίκης. Κατά την διάρκεια της επετειακή εκδήλωσης τιμήθηκε το πρώτο Διοικητικό Συμβούλιο του Συλλόγου, ενώ έγινε αδελφοποίηση με τον Σύλλογο Σαρακατσαναίων Ν. Έβρου.
Τον Νοέμβριο του 2007 διοργάνωσε ημερίδα με θέμα: " Η προσφορά των Σαρακατσάνων στους Αγώνες τους Έθνους.", η ημερίδα ήταν αφιερωμένη στον Σαρακατσάνο, προεπαναστατικό αγωνιστή, Αντώνη Κατσαντώνη, με την ευκαιρίας της συμπλήρωσης διακοσίων (200) χρόνων, από τη Συνέλευση της Λευκάδας (1807), στη διάρκεια της οποίας ανακηρύχθηκε, ομόφωνα, Γενικός Αρχηγός των Κλεφτών και των Αρματολών, που μάχονταν για την απελευθέρωση του Τόπου από τον τούρκικο ζυγό. Η ημερίδα είχε πρεαγματοποίηθηκε με μεγάλη επιτυχία στην αίθουσα Τελετών του ΠΑ. ΜΑΚ. (Πανεπιστήμιο Μακεδονίας).
Σταθμός στην ιστορία του Συλλόγου ήταν η διοργάνωση Συναυλίας Κλέφτικου Σαρακατσάνικου Τραγουδιού τον Ιούνιο του 2008, στο ανοιχτό θέατρο της Μονής Λαζαριστών . Η Συναυλία ήταν αφιερωμένη στον Σαρακατσάνο αγωνιστή Κατσαντώνη. Σαρακατσάνοι τραγουδιστές απέδωσαν σαρακατσάνικα κλέφτικα τραγούδια. Η συμμετόχη του κόσμου ήταν συγκηνιτική αφού περισσότερα από 1.400 άτομα παρακολούθησαν την εκδήλωση.
